Rady dietetyka

Kontakt:
Dietetyk Szpitala: Pani mgr Marzena Szwed
Adres e-mail: dietetyk@szpital.zam.pl
Telefon: 84 677 33 59

Jak powinniśmy się odżywiać?

Wszyscy wiemy, że odżywianie odgrywa ważną rolę, ale codzienny pośpiech i brak chęci powodują, że zostajemy przy starych nawykach żywieniowych i powielamy błędy, które w przyszłości mogą dać efekty w postaci chorób. Jest to fakt potwierdzony wieloma badaniami prowadzonymi przez współczesnych naukowców, jednak już w starożytności ojciec medycyny, Hipokrates, mawiał, że trucizna trafia wraz z pożywieniem.

Dlatego zachęcam wszystkich, którzy to czytają, aby choć na chwilę się zastanowili – nigdy nie jest za późno, by zmienić podejście do żywienia i zrobić mały krok w kierunku zdrowia. Pacjenci, którzy mieli poważne problemy zdrowotne, doceniają zalety diety, gdy postawili na zmiany w swoim jadłospisie. Pamiętajcie, że każdy organizm jest inny i wymaga indywidualnego podejścia – nie ma jednej uniwersalnej diety na całe życie, dlatego warto wsłuchiwać się w sygnały wysyłane przez własne ciało.

Ostatnie badania dowodzą, że organizm posiada zadziwiającą zdolność samonaprawy i może odzyskać kilka lat młodości – pod warunkiem rygorystycznej diety, regularnych ćwiczeń, zwalczania nałogów i słuchania lekarza. Choć nikt z nas nie ma ochoty na drastyczne zmiany, to nawet małe kroki mogą przynieść pozytywne efekty. Nadwaga jest pierwszym krokiem do cukrzycy, chorób krążeniowych, metabolicznych, nowotworowych czy przewodu pokarmowego, dlatego warto wprowadzić kilka zmian w jadłospisie i postawić na profilaktykę.

• Co najmniej 3 posiłki umiarkowanej wielkości – w tym koniecznie śniadanie. Codzienny tryb życia sprawia, że często ograniczamy posiłki do 2 dziennie, co zwiększa ryzyko nadwagi i otyłości. Ostatni posiłek nie powinien być spożywany tuż przed snem.
• W każdym posiłku produkty zbożowe, takie jak pieczywo ciemne, płatki, kasze, makarony lub ziemniaki. Główne źródło energii stanowią węglowodany złożone, a produkty zbożowe dostarczają również białka, witamin z grupy B oraz błonnika i składników mineralnych, takich jak żelazo, magnez, miedź i cynk. Warto wybierać pieczywo ciemne z mąk grubego przemiału, które zawiera więcej witamin i błonnika niż pieczywo białe.
• Warzywa i owoce (mogą być mrożone) do każdego posiłku, a także między posiłkami. Warzywa i owoce to główne źródło witamin, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego, a świeże produkty pokrywają duże zapotrzebowanie na witaminę C i beta-karoten, działając jako przeciwutleniacze.
• Co najmniej 2 pełne szklanki mleka (najlepiej chudego) lub równoważna ilość kefiru i jogurtu plus 1-2 plasterki serów. Produkty mleczne dostarczają wapnia, wysokowartościowego białka oraz witaminy B2. Dla osób dorosłych zaleca się produkty o obniżonej zawartości tłuszczu.
• Porcja ryby, drobiu, grochu, fasoli lub mięsa (do wyboru) – wszystkie te produkty są źródłem białka o wysokiej wartości odżywczej, niezbędnego w każdej diecie.
• Z mięs należy wybierać chude gatunki – indyk, kurczak, cielęcina, królik. Ograniczenie tłuszczów zwierzęcych zmniejsza ryzyko wielu chorób, takich jak miażdżyca.
• W ciągu tygodnia przynajmniej 2-3 razy zastąpić mięso rybami. Ryby są źródłem lekkostrawnego białka oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych, m.in. omega-3, które chronią przed miażdżycą.
• Jedna łyżka stołowa oleju lub oliwy oraz nie więcej niż 2 łyżeczki margaryny miękkiej (bez tłuszczów trans). Oleje roślinne są źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych i witaminy E, które działają antymiażdżycowo.
• Woda mineralna oraz naturalne soki warzywne i owocowe – nie mniej niż 1 litr. Przy intensywnym wysiłku fizycznym lub w upalne dni zapotrzebowanie na płyny wzrasta.

Nomenklatura diet

Pierwszą klasyfikację diet do użytku szpitalnego w Polsce opracowała Komisja Dietetyki PAN w początkach 1969 r. Obecna klasyfikacja, opracowana przez Zakład Żywienia Klinicznego w Instytucie Żywności i Żywienia w 2001 r., została poszerzona i unowocześniona. Obejmuje ona następujące rodzaje diet:

1. Dieta podstawowa
2. Dieta łatwo strawna
3. Dieta łatwo strawna z ograniczeniem
4. Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego
5. Dieta łatwo strawna z modyfikacjami konsystencji (papkowata, płynna, płynna wzmocniona, do żywienia przez zgłębnik lub przetokę)
6. Dieta łatwo strawna z modyfikacjami konsystencji
7. Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów
8. Dieta łatwo strawna niskobiałkowa
9. Dieta bogatoresztkowa (bogatobłonnikowa)
10. Dieta ubogoenergetyczna (niskokaloryczna)
11. Dieta o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych
12. Diety specjalne stosowane w celiakii (bezglutenowa), galaktozemii lub fenyloketonurii

Zastosowanie wyżej wymienionych diet:

1. Dieta podstawowa – żywienie osób zdrowych w różnym wieku.
2. Dieta łatwo strawna – zalecana w stanach gorączkowych, podczas rekonwalescencji, przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, schorzeniach przewodu pokarmowego, nowotworach jelita grubego, ostrej i przewlekłej chorobie układu oddechowego, w zaburzeniach krążenia płucnego, przy chorobach nerek oraz w wyrównywaniu niedoborów składników odżywczych. Polecana jest także w żywieniu małych dzieci, osób starszych oraz pacjentów wymagających dłuższego leczenia.
3. Dieta łatwo strawna z ograniczeniem – stosowana przy przewlekłym zapaleniu i kamicy pęcherzyka żółciowego oraz dróg żółciowych, chorobach wątroby (przewlekłe zapalenia, niewydolność, marskość) oraz przewlekłym zapaleniu trzustki, zwłaszcza w okresach zaostrzeń.
4. Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego – dedykowana pacjentom z chorobą refluksową, przewlekłym zapaleniem przełyku, chorobą wrzodową w okresie zaostrzeń, po operacjach wycięcia żołądka lub jelit oraz w przewlekłych nieżytach jelit.
5. Dieta łatwo strawna z modyfikacjami konsystencji – wskazana przy ostrych nieżytach żołądkowo-jelitowych, rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych na przewodzie pokarmowym, schorzeniach jamy ustnej i przełyku, braku zębów czy trudności w połykaniu oraz po krwawieniach z przewodu pokarmowego.
6. Dieta łatwo strawna z modyfikacjami konsystencji – zalecana przy zwiększonym zapotrzebowaniu na białko, np. w marskości wątroby, rekonwalescencji po zawale serca, po operacjach częściowego wycięcia trzustki lub jelita grubego, w stanach pooperacyjnych, w wyniszczeniu, niedożywieniu białkowym, chorobie nowotworowej czy jadłowstręcie psychicznym, a także przy chorobie Cushinga lub nadczynności tarczycy.
7. Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów – stosowana u pacjentów z cukrzycą typu 1 i 2.
8. Dieta łatwo strawna niskobiałkowa – dedykowana pacjentom z ostrą lub przewlekłą niewydolnością nerek, mocznicą lub niewydolnością wątroby.
9. Dieta bogatoresztkowa (bogatobłonnikowa) – stosowana przy zaparciach, nadmiernej pobudliwości jelita grubego, w profilaktyce uchyłkowatości i nowotworów jelita grubego, zapaleniu wyrostka robaczkowego, kamicy żółciowej, otyłości oraz zaburzeniach przemiany lipidowej i węglowodanowej.
10. Dieta ubogoenergetyczna (niskokaloryczna) – przeznaczona dla osób z nadwagą i otyłością, ułatwiająca redukcję masy ciała.
11. Dieta o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych – dieta profilaktyczna i lecznicza w zapobieganiu hiperlipidemii oraz miażdżycy naczyń krwionośnych.
12. Diety specjalne stosowane w celiakii (bezglutenowa), galaktozemii lub fenyloketonurii – dedykowane osobom z tymi schorzeniami.